بدترین خطر
بدترین خطر
امام خامنه ای: «بدترین خطرها این است که یک روز در جامعه، گناه به عنوان ثواب معرفى شود؛ کار خوب به عنوان کار بد معرفى شود و فرهنگها عوض شوند.»[1]
همراه دوستم حسین داشتیم از خوابگاه به سمت خیابان اصلی می رفتیم که از آنجا برویم سوار تاکسی شویم و به مترو برسیم، بحثمان از توی اتاق شروع شده بود،
من می
گفتم: وقتی شما در جامعه ی خود منکر را ببینی و نهی نکنی، آن کسی که دارد مرتکب آن
گناه می شود احساس آرامش می کند، احساس می کند عملش خلاف حق نیست. و خلاف عرف هم
نیست. این احساس قوت بیشتری می یابد اگر این اتفاق، یعنی نهی از منکر نکردن در
محیط های مذهبی فراموش شود. وقتی این اتفاق افتاد و این احساس و این عمل سرایت کرد
به فردِ دوم و از او به فرد سوم و از او به بخش زیادی از جامعه، اتفاقی که می افتد
این است که برای عده ای جای معروف و منکر عوض می شود. این اتفاق با سرعت زیادی رخ
می دهد و در مدت کوتاهی اثر خود را می گذارد و بافتهای اجتماعی را یکی پس از دیگری
در می نوردد (حالا تو صحبت اینقدر جدی نمی گفتما!!! ) بعد از آن کار به جایی می
رسد که اگر کسی در اینجا از منکری نهی کرد، آن فردی که دارد آن عمل خلاف را انجام
می دهد خود را در یک جبهه می بیند و به جای اینکه از عمل خلافش شرمنده شود، به
موضع گیری می افتد. احتمال اینکه این فرد، نهیِ ناهی را نپذیرد اصلا کم نیست،
اینجاست که کار مشکل می شود، اینجاست که آقا فرمودند:
« وقتى در جامعه گناه منتشر شود و مردم با گناه خو بگیرند، کار کسى که در رأس جامعه قرار دارد و مىخواهد مردم را به خیر و صلاح و معروف و نیکى سوق دهد، با مشکل مواجه خواهد شد، یعنى نخواهد توانست، یا به آسانى نخواهد توانست و مجبور است با صرف هزینهى فراوان این کار را انجام دهد. یکى از موجبات ناکامى تلاشهاى امیر مؤمنان با آن قدرت و عظمت در ادامهى این راه، که بالاخره هم به شهادت آن بزرگوار منجر شد، همین بود.»[2] اینجاست که باید بزرگی برخیزد و ندای: «أ لا ترون أن الحق لا یعمل به و أن الباطل لا یتناهى عنه لیرغب المؤمن فی لقاء الله محقا» سر دهد. حالا در این مرحله بستگی دارد که آن جبهه و آن منکر چقدر گسترش یافته است. اگر به آن جا رسیده باشد که حسین بن علی علیه السلام را هم برای خود فدا بکند، که می رود آنچه حکم تقدیر است و البته آن نهضت اصلاح گرانه به ثمر می نشیند، منتهی پس از مدتی و شدتی و حدتی. و اگر به آنجا نرسیده باشد، بدون آن مصائب سخت، مشکلات حل می شود و فقط تلفاتی (از هر نوعی) چند به بار خواهد آورد. این ها همه در حالی است که اگر آن روز یا روزهای اول، کسی جلوی آن نفر یا نفرات اول را می گرفت کار به اینجا نمی رسید و زمین به روی خود چنان شقاوتهایی را نمیدید.
دوستم حرفهایم را تایید می کرد و می گفت: ولی به نظر من در نهی از منکر یک مرحله ی دیگر هم هست و آن تبیین معروف و منکر است، یعنی باید اول به مردم بگویی که این کار بد است و آن کار خوب و بعد اگر بدی ای دیدی نهی کنی و حالا در جامعه ی ما بسیاری از مردم این مساله را نمیدانند، یعنی منکر بودن منکر را نمیدانند، باید برایشان تبیین شود، باید کار فرهنگی شود، حالا وقتِ نهی از منکر نیست.
گفتم: مثلا چه کنیم؟
گفت: مثلا مادر من استاد دانشگاه است و در یکی از کلاسهایش وقتی که دیده بود وضعیت خیلی خوب نیست درس را در آن جلسه اختصاص داده بود به موضوع عفت و حیا و روابط محرم و نامحرم و از این دست مسائل، وقتی چند جلسه ای از آن موضوع گذشته بود و بحث تمام شده بود، در نظرات آخری که دانشجویان می دادند یکی از دخترها گفته بود: استاد من کاملا قانع شدم. و بعد از آن در نظر سنجی آخر کلاس پس از چند بار که استاد گفته بود: چه کسی حرفهای من را قبول ندارد و اشکالی بر آن ها می بیند جوابی نشنیده بود.
من گفتم: این که باید تبیین شود، حرف درستی است. ولی اینکه نهی از منکر متوقف بر آن باشد را نمی توان پذیرفت. تازه، خود نهی از منکر زبانی هم نوعی تبیین است و ...
در حین صحبت بودیم که من دیدم چند قدمی جلوتر از ما دو خانم دارند راه می روند و در دست یکیشان دستِ دختری است که قد و قواره اش به حدود سالهای راهنمایی میزند، خانمها از عقب که نگاه من افتاد حجاب بدی نداشتند اما آن دخترک، روسری ای داشت که به جای اینکه روی سرش انداخته باشد، متأسفانه افتاده بود روی شانه اش و کاملا با موهای باز داشت در خیابان در کنار مادرش قدم می زد.
به دوستم گفتم یک لحظه صبر کن و خودم تند تر رفتم جلو و در همین حال از امام زمان(عج) خواستم کمکم کنه و سعی کردم از نزدیک آنها رد شوم، وقتی به نزدیک دختر رسیدم آرام و با سری پایین انداخته و طوری که مادرش هم بشنود به او گفتم: دختر خانم اینجا خانه نیست، خیابان است، روسری ات را سرت کن.
و با سرعت از کنارشان رد شدم، دوستم هم چند ثانیه بعد از من از کنار آنها رد شد و به من رسید، می خواستیم بحثمان را ادامه بدهیم که او گفت: میدانی دختری که به او تذکری دادی بعدش چه کرد؟
در ذهنم می گفتم احتمالا دهن کجی ای کرده و تیکه ای به من انداخته و رد شده و حالا دوستم برای حرفهایش مثالی هم پیدا کرده و میخواهد بگوید: بیا این هم تاثیر نهی از منکر بدون کار فرهنگی است و دوباره کلی برایمان روضه بخواند... .
گفتم: ببین حسین مهم نیست که او چه کرد، وقتی این برخوردی که با او شد چند بار تکرار شود، او متنبه خواهد شد و بالاخره این رفتار خود را اصلاح خواهد کرد. اگر تو هم می گفتی اثرش چند برابر می شد، من منکر کار فرهنگی نیستم، اما این طور هم نمی شود که در جامعه ی اسلامی، انسان چشم خودش را روی حقایق ببندد و بینشیند منتظر اینکه عده ای رویشان کار فرهنگی شود، کسانی که اتفاقا به احتمال زیاد این حرفها و استدلالهایش را کم هم نشنیده اند. من و تو هر دو دروس دینی و قرآن و... را در راهنمایی و دبیرستان خوانده ایم و می دانیم که این مطالب را چندین بار در کتابهای درسی گفته اند و معلمان هم سر کلاسها از آن ها بحث کرده اند، می دانیم که این فرد اگر تلویزیون ایران را دیده باشد این حقایق را حتما میداند... خلاصه مشغول این حرفها بودم و داشتم برایش استدلالهایم را ردیف می کردم و همزمان در ذهن خود مطالب جدیدی هم برای گفتن آماده می کردم که او گفت:
یک لحظه صبر کن... می خواستم بگویم وقتی از کنار دختر رد شدی من پشت سر او بودم و دیدم که با تذکر تو مادرش هم به او گفت: خوب دخترم آقا راست می گوید رو سری ات را درست کن و دختر روسری اش را درست کرد و کارت موثر بود.
انگار آب سردی روی من ریخته اند... در دلم احساس خوشحالی می کردم از اینکه هم نهی از منکرم موثر بود و هم اینکه آن کار روی دوستم تاثیر خوبی گذاشت.
به حسین گفتم: آدم وقتی اهل عمل کردن به وظائف دینی خود شود، آن وقت بهتر و بیشتر معارف دین و سخن بزرگان رو درک می کند. همین الآن یاد صحبت آقا افتادم که « اوّلین فایدهى امر به معروف و نهى از منکر همین است که نیکى و بدى، همچنان نیکى و بدى بماند.» آقا تأثیر نهی از منکر زبانی را در حد معجزه و بیشتر از مشت پولادین حکومتها می دانند.[3] می فرمایند: « بزرگترین حربه در مقابل گناهکار، گفتن و تکرار کردن است. این که یک نفر بگوید امّا ده نفر ساکت بنشینند و تماشا کنند، نمی شود. اگر یکی دچار ضعف نفس بشود، یکی خجالت بکشد و یکی بترسد، این که نهی از منکر نخواهد شد.»[4]
گفتم: اصلا یکی از مشکلات ما این است که هنوز برایمان معنای امر به معروف درست روشن نشده است. آقا می فرمایند: « اگر معناى امر به معروف و نهى از منکر و حدود آن براى مردم روشن شود، معلوم خواهد شد یکى از نوترین، شیرینترین، کارآمدترین و کارسازترین شیوههاى تعامل اجتماعى، همین امر به معروف و نهى از منکر است.» ولی حیف که تصور ما از آن، تصوری اشتباه و حتی گاه منفی است. درحالیکه امر به معروف یعنی حضور نیروهاى مؤمن در صحنههاى گوناگون جامعه اسلامی و اصلاح و پیشرفت آن محیطها در زمنیه های گوناگون فرهنگی، علمی و ...
توی همین حال و هوا بودم و چند لحظه ای بین ما سکوت حکم فرما بود که حسین گفت: راستی هادی یک مطلب دیگر... می دانی سر آن کلاسی که مادرم می رفت و در آن روی بحث حجاب و عفاف کار کرده بودند نتیجه چه شد؟ گفتم نه.
گفت: مادرم بیرون کلاس وقتی مشغول قدم زدن در خیابان های دانشگاه بود صحنه ای را دیده بود که حسابی شوکه شده بود... همان دختری که سر کلاس به او گفته بود که قانع شده است و مطلب را قبول کرده است، همان دختر، با همان سر و وضع قبلی در خیابان قدم میزد...
بعدها حسین به من گفت: که از یک کلاس بیست و چند نفره، جز چند نفر، بقیه تغییری در رفتارشان پیدا نشده بود و به همان حال سابق خود مانده بودند، با اینکه همه قانع شده بودند...
بعدها حسین، علاوه بر کار فرهنگی، نهی از منکر هم می کرد...
خداوندا ... به من توفیق بده عامل و آمر به معروف و تارک و ناهی از منکر شوم. آمین...
********************
امام باقر علیه السلام می فرمایند:
.... إِنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ سَبِیلُ الْأَنْبِیَاءِ وَ مِنْهَاجُ الصُّلَحَاءِ فَرِیضَةٌ عَظِیمَةٌ بِهَا تُقَامُ الْفَرَائِضُ وَ تَأْمَنُ الْمَذَاهِبُ وَ تَحِلُّ الْمَکَاسِبُ وَ تُرَدُّ الْمَظَالِمُ وَ تُعْمَرُ الْأَرْضُ وَ یُنْتَصَفُ مِنَ الْأَعْدَاءِ وَ یَسْتَقِیمُ الْأَمْرُ ....[5]
«قطعا امر به معروف و نهی از منکر راه انبیاء، روش صالحان است و واجب بزرگی است که با آن دیگر واجبات بر پا داشته می شوند، مذهب ها امنیت می یابند، کسب و کارها حلال می گردند، مظالم رد می شوند، زمین ها آباد می گردند، از دشمنان انتقام گرفته می شود و امر دنیا و آخرت راست و درست می گردد.»
